Ocena jakości nasienia pozwala określić, czy dany ejakulat nadaje się do dalszego wykorzystania, jaki stopień rozrzedzenia jest możliwy oraz ile porcji można z niego przygotować.
Przydatność ejakulatu warunkują m.in.: objętość, koncentracja plemników, odczyn pH oraz barwa. Obecność zanieczyszczeń w nasieniu wyklucza dany ejakulat z dalszej obróbki. Objętość jednorazowo oddawanego przez samca nasienia i koncentracja plemników są cechą gatunkowo specyficzną, na którą duży wpływ mają również wiek i kondycja fizyczna reproduktora. Warto nadmienić, że przy szerokim zakresie objętości ejakulatu: od 1,5 do 12 ml, koncentracja plemników u dorosłych osobników waha się pomiędzy
1-2,5 mld/ml, natomiast u młodszych osobników jest trochę niższa i wynosi 0,6 – 2,5 mld/ml.
Przed rozcieńczeniem ejakulatu, pod mikroskopem sprawdzany jest ruch masy oraz procentowy udział plemników poruszających się ruchem postępowym (minimum 70%). Określa się także parametry związane z budową morfologiczną plemników. Jeśli ejakulat spełnia wszystkie surowe kryteria ilościowe i jakościowe, poddaje się go rozrzedzeniu do określonych wartości.
Sposoby konserwacji nasienia
Na świecie stosowane są dwie metody konserwacji nasienia buhajów. Pierwsza – konserwacja nasienia świeżego w stanie płynnym - w Polsce praktycznie nie jest stosowana oraz druga, szeroko rozpropagowana w kraju i za granicą, polegająca na mrożeniu nasienia w oparach ciekłego azotu. Dużą zaletą tej ostatniej jest w zasadzie nieograniczony czas przechowywania oraz dostępność nasienia większej puli buhajów. W przypadku nasienia świeżego, plemniki zachowują zdolność zapładniania przez co najmniej 3 dni, należy jednak dodać, iż inseminacja po tym okresie daje zdecydowanie gorsze wyniki. Zaletą tej metody jest możliwość redukcji liczby plemników w porcji do 3-5 mln, dzięki czemu można zwiększyć dostępność nasienia zwłaszcza cennych genetycznie osobników lub buhajów bardzo młodych, produkujących ejakulaty o małej objętości. Skraca się także czas od pozyskania nasienia do inseminacji ponieważ nasienie nie jest poddawane kwarantannie (1 miesiąc), obowiązującej w przypadku nasienia mrożonego.
Słomki górą
Zarówno w Polsce, jak i na całym świecie plastikowe słomki są obecnie jedynym sposobem konfekcjonowania nasienia buhajów na masową skalę. Do nich dostosowane są także inne elementy wyposażenia inseminatora takie jak kontenery, rozmrażacze i pistolety inseminacyjne.
MINI czy MIDI – marketing kontra rzeczywistość
Na rynku inseminacyjnym można spotkać dwa rodzaje słomek używanych do konfekcjonowania i dostarczania nasienia buhajów. Słomki „MIDI” (średnie) o objętości 0,5 ml – popularne zwłaszcza w USA i Kanadzie oraz słomki „MINI” o objętości 0,25 ml – wykorzystywana na szeroką skalę w Europie, w tym oczywiście w Polsce.
Często nieuczciwi dystrybutorzy nasienia, próbują nabrać hodowcę sugerując, że w większej objętości (MIDI) jest więcej plemników. W praktyce jednak jest tak, że do w obydwu rodzajów słomek pakowana jest zbliżona liczba plemników: 10 - 20 mln. (nie dotyczy nasienia seksowanego – tam plemników jest około 1 mln). WCHiRZ do słomek MINI pakuje przed zamrożeniem od 15 do 20 mln plemników, zależnie od ocenionych wcześniej cech osobniczych buhaja.
Drogi Hodowco, nie daj się „nabić w słomkę”… i nie wierz, że w większej objętości kupujesz więcej plemników zwiększając szansę na skuteczną inseminację! Warto przed zakupem zapytać doradcę hodowlanego lub brokera oferującego nasienie buhajów, o deklarowaną przez producenta nasienia liczbę plemników lub ich koncentrację zarówno w słomkach MIDI jak i MINI.
Słomka prawdę ci powie…
Zgodnie z przyjętymi wymogami UE, każda porcja inseminacyjna musi być wyraźnie opisana, według ściśle określonego wzorca: kod rasy, nazwa buhaja, numer rejestracyjny, numer centrum pozyskiwania nasienia oraz data produkcji (w formacie: dwie ostatnie cyfry roku i kolejny numer dnia produkcji, np.:17158 na słomce oznacza 158 dzień roku 2017, czyli 7 czerwca).
Na koniec warto dodać, że do mrożenia nasienia używane są często słomki w różnych kolorach, co ma na celu lepsze oznakowanie porcji (lub całych partii) inseminacyjnych, by ułatwić inseminatorowi wyszukiwanie odpowiedniego nasienia w kontenerze. WCHiRZ barwę słomek przypisuje konkretnej rasie lub grupie ras buhajów (np.: buhaje rasy mięsnych).
Hodowca nabity w słomkę S. Bugaj -Przewodnik Hodowcy WCHiRZ nr.11 Tygodnik Poradnik Rolniczy
